مشکل وجود توده‌سرطانی در بافت پستان، فقط یک راه‌حل دارد و آن برداشتن توده است. معمولا جراح برای اطمینان از پاک‌شدن کامل پستان از سلول‌های سرطانی، قسمتی یا تمام بافت اصلی و اطراف آن را همراه با توده خارج می‌کند. جراحی سرطان پستان، وسیع و عارضه‌دار است اما دکتر نسرین السادات علوی، جراح و متخصص بیماری‌های پستان و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سرطان پستان جهاد دانشگاهی می‌گوید روش‌های جدید و محدود جراحی سرطان پستان باعث شده عوارض بعد از عمل کاهش یابد و تا حد امکان عضو بیمار حفظ شود.

سلامت: روش‌های جراحی جدید چه تفاوت‌هایی با روش‌های جراحی قدیمی دارد؟

تقریبا تا 40 سال قبل در دنیا، برای درمان توده‌های بدخیم پستانی، تمام بافت پستان، عضلات زیر آن و غدد لنفاوی اطراف (زیر بغل) تخلیه می‌شد. تخلیه کل بافت پستان نقص عضوی آشکار در بدن ایجاد می‌کرد، خارج‌کردن تعداد زیاد غددلنفاوی زیر بغل هم روش پرعارضه‌ای بود که به ناچار برای بیماران مبتلا به سرطان پستان به‌کار می‌رفت. این مشکلات در بیماران، پزشکان را واداشت تا برای محدودتر کردن جراحی تلاش کنند. در روش جدید که امروزه به روش استانداردی تبدیل شده، تا حد امکان بافت سالم پستان و غدد لنفاوی غیرآلوده به سرطان حفظ می‌شود.

سلامت: این کار چگونه انجام می‌شود؟

اگر توده بیش از اندازه بزرگ و سرطان پیشرفته باشد، همچنان از همان روش قدیمی یعنی تخلیه کامل پستان استفاده می‌شود اما اگر این بیماری زود تشخیص داده و سریع درمان شود، شانس موفقیت درمان صحیح و کم‌عارضه بسیار بالا می‌رود. لازم است بدانیم سلول‌های بدخیم در پستان در صورت درمان‌نشدن، به نسوج مجاور و غدد لنفاوی زیر بغل دست‌اندازی می‌کنند بنابراین خانم‌ها باید معاینات دوره‌ای را جدی بگیرند تا توده‌ بدخیم در پستان در همان مراحل ابتدایی و قبل از پیشروی به غدد لنفاوی کشف شود. برای اطمینان از پاک کردن کامل پستان از سلول‌های سرطانی، پس از برداشتن توده و حاشیه‌ای از نسج سالم اطراف آن، حتما باید از غدد لنفاوی زیر بغل نمونه‌ای تهیه شود تا در صورت آلوده بودن، غددی که احتمال درگیری‌شان وجود دارد، خارج شوند. بعد از آن، بر اساس نوع سرطان، اقدام‌های تکمیلی مانند شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی برای جلوگیری از عود سرطان درآینده انجام می‌شود. برداشتن غدد لنفاوی گاهی باعث تورم دست و مشکلاتی بعد از عمل جراحی می‌شود اما روش‌های جدید جراحی این امکان را به جراح می‌دهد تا کمترین تعداد از این غدد را خارج کند یعنی قبل از برداشتن غدد لنفاوی، با یک روش ساده، ابتدا از آلودگی آنها مطمئن شود و سپس به این کار اقدام کند.

سلامت: لطفا در این‌باره بیشتر توضیح دهید.

قبلا برای تشخیص درگیر بودن غدد لنفاوی و درمان آن 10 تا 15 غده لنفاوی در حین عمل جراحی خارج و به آزمایشگاه آسیب‌شناسی فرستاده می‌شد اما در روش جدید، قبل از جراحی ماده آبی‌رنگ یا رادیواکتیو بی‌خطری را به دور هاله پستان تزریق می‌کنند. این ماده وارد غدد لنفاوی نگهبان سینه (اولین زنجیره‌ای که لنف پستان را تخلیه می‌کند) و هنگام عمل جراحی محل دقیق این غده مشخص و فقط غدد لنفاوی نگهبان برداشته می‌شود و بلافاصله آن را برای بررسی به آزمایشگاه پاتولوژی می‌فرستند. اگر آزمایشگاه آلوده بودن غده لنفاوی نگهبان را تایید کند، به معنای آن است که احتمالا سایر غدد هم آلودگی دارند و باید برداشته شوند. در غیر این صورت، غده لنفاوی باقی می‌ماند و بیمار هم دوره نقاهت بعد از عمل را راحت‌تر طی می‌کند. خوشبختانه این شیوه چند سالی است که در کشور ما استفاده می‌شود و اغلب جراحان پستان با روش انجام آن آشنایی دارند.

سلامت: اگر غدد لنفاوی درگیر باشند، مرحله بعدی چیست؟

تعدادی از غدد لنفاوی که احتمال درگیری آنها بیشتر است، تخلیه می‌شوند. تعداد این غدد همیشه ثابت نیست و ممکن است نیاز باشد 8 تا 20 یا حتی تعداد بیشتری از غدد خارج شوند. احتمال عود تومور در بیمارانی که درگیری لنفاوی دارند، بیشتر است پس روش‌های کمکی مانند شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی برای تکمیل درمان ضروری است. شیمی‌درمانی و رادیوتراپی گرچه مشکلاتی برای بیماران ایجاد می‌کنند ولی روش‌های مناسبی برای جلوگیری از پیشروی سرطان به دیگر اندام‌ها مانند کبد، ریه، مغز و استخوان هستند.

سلامت: شاید برای خیلی از بیماران این پرسش مطرح باشد که چه موقع می‌توانند پستان جراحی‌شده را بازسازی کنند؟

برداشتن کامل بافت پستان، غیرقرینگی و بدشکلی در دو طرف آن ایجاد می‌کند، بنابراین ترمیم پستان تاثیر مثبت زیادی در روحیه بیماران دارد. بیمارانی که بعد از عمل برداشتن پستان به‌دلیل درگیر بودن غدد لنفاوی به رادیوتراپی نیاز دارند، برای بازسازی بهتر است یک سال بعد از درمان کامل صبر کنند. در مراحل اولیه بیماری که احتمال عود پایین است و به اشعه درمانی نیاز نیست، بازسازی همزمان با عمل جراحی برداشتن پستان امکان‌پذیر خواهد بود. بیمارانی که عمل جراحی حفظ پستان برایشان انجام شده در اغلب موارد از نتیجه آن راضی هستند.

پس از جراحی سرطان

سلامت: بیماران را چگونه پیگیری می‌کنید؟

بیمارانی که تحت عمل جراحی حفظ پستان قرار گرفته‌اند باید رادیوتراپی (اشعه‌درمانی) شوند در غیر این صورت احتمال عود تومور بالاست. همه بیماران مبتلا به سرطان پستان بعد از عمل جراحی صرف‌نظر از نوع عملی که برای آنها انجام شده، باید به مدت 5 سال هر 3 تا 6 ماه یکبار به پزشک مراجعه کنند. بعد از انجام جراحی حفظ پستان، در صورت انجام رادیوتراپی، احتمال عود توده در پستان و اطراف آن با توجه به شرایط بیمار و نوع تومور، 5 تا 15 درصد است ولی پس از برداشتن کامل پستان، به حدود 5 درصد می‌رسد. این میزان عود در هر 2 نوع عمل کم است و در صورت عود تومور نیز با عمل مجدد قابل‌درمان خواهد بود به همین دلیل جراحان تمایل دارند پستان بیماران را حفظ کنند. گاهی عود در قسمت‌های دیگر بدن مانند کبد، مغز و ریه یا استخوان دیده می‌شود که ربطی به نوع عمل جراحی، تخلیه کامل یا حفظ پستان ندارد و شیمی‌درمانی و دارودرمانی احتمال این عود را کمتر می‌کند.